Η Γλώσσα της Αναπηρίας και οι Τρόποι Καλής Συμπεριφοράς

Η γλώσσα της αναπηρίας

Η ορολογία είναι σημαντική, επειδή οι λέξεις απεικονίζουν τις θέσεις και τις πεποιθήσεις μας. Εντούτοις, μερικοί από τους όρους που χρησιμοποιούμε μπορούν να μην απεικονίζουν το πώς τα άτομα με αναπηρίες βλέπουν τον εαυτό τους. Για αυτό επιβάλλεται η χρησιμοποίηση των σωστών λέξεων στην επικοινωνία μας.  Αυτό δεν γίνεται για το «πολιτικά ορθό» αλλά για τη χρησιμοποίηση της διατύπωσης και της γλώσσας που χρησιμοποιούν οι οργανώσεις με ατόμων με αναπηρίες, για να προωθήσουν το κοινωνικό πρότυπο της αναπηρίας.

Οι ανάπηροι άνθρωποι παρουσιάζονται ιδιαίτερα ευαίσθητοι στις αρνητικές έννοιες κάποιων εκφράσεων. Κάποια μη ανάπηρα άτομα μπορεί να εκφράσουν απρεπώς αυτό το ενδιαφέρον για τη γλώσσα ως πολιτική ορθότητα ή ευγένεια, εντούτοις, η γλώσσα μεταφέρει ισχυρά μηνύματα και μπορούν να οδηγήσουν σε λανθασμένους ισχυρισμούς, οι οποίοι υποτιμούν τον άνθρωπο και θίγουν τα δικαιώματά του. Αποτελεί βοηθητική πρακτική η σωστή επιλογή των λέξεων και η ενθάρρυνση όλων των μαθητών να είναι ευαίσθητοι στη χρήση της γλώσσας τους.

Τρόποι Καλής Συμπεριφοράς

Αποφυγή προσαρμογής ετικετών σε ανθρώπους με ή χωρίς αναπηρία. Μην κάνετε υποθέσεις για την παρουσία ή την απουσία της βλάβης, καθώς μερικοί άνθρωποι έχουν κρυφές ασθένειες, όπως επιληψία ή άσθμα. Οι ιατρικές ετικέτες είναι ανεπιθύμητες και παραπλανητικές καθώς δυο άνθρωποι με το ίδιο πρόβλημα δεν είναι όμοιοι. Οι ιατρικές ετικέτες δεν παρέχουν καμία πληροφορία για το άτομο και τείνουν να ενισχύουν τα στερεότυπα των ανθρώπων με αναπηρία ως ασθενείς, αδύναμους και εξ ολοκλήρου εξαρτημένους από την ιατρική επιστήμη.

Η αναφορά σε κάποιο άτομο με τους όρους μιας κατάστασης μειώνει την ίδια τη φύση του ανθρώπου. Μην μιλάτε για έναν επιληπτικό ή έναδυσλεκτικό-είναι προτιμότερο να λέμε αυτή έχει επιληψία/ αυτός έχει δυσλεξία. 

Αποφυγή της λέξης ανίκανος σαν ουσιαστικό (οι ανίκανοι), καθώς δηλώνει μια ομοιογενή ομάδα, ξεχωριστή από την υπόλοιπη κοινωνία. Καθένας είναι ξεχωριστός και φυσικά οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν συνιστούν μια ξεχωριστή ομάδα.

Συμπεριφερθείτε στους ενήλικες με τον τρόπο που τους αρμόζει και μην μιλάτε συγκαταβατικά απέναντι στους μαθητές.

Προσφέρετε βοήθεια σε κάποιο άτομο με αδυναμία αλλά, πριν να βοηθήσετε, περιμένετε μέχρι η προσφορά σας να γίνει αποδεκτή. Μην υποθέσετε ότι γνωρίζετε τον καλύτερο τρόπο για να βοηθήσετε, ακούστε οποιεσδήποτε οδηγίες έχει να σας πει το συγκεκριμένο άτομο.

Μην δείχνετε σε δύσκολη θέση όταν χρησιμοποιείτε κοινές εκφράσεις, όπως βλέπω τι εννοείς, το οποίο μπορεί να σχετίζεται με την αναπηρία ενός προσώπου.

Διατηρήστε οπτική επαφή και μιλήστε ευθέως στο ανάπηρο άτομο ο ίδιος παρά μέσω κάποιου τρίτου ατόμου.

Επιλέξτε την κατάλληλη φυσική επαφή με τους ανάπηρους ανθρώπους με τον ίδιο τρόπο που θα κάνατε και με οποιοδήποτε άλλο.

Η παρακάτω λίστα είναι δυναμική και αλλάζει τη θέση μας και τις πεποιθήσεις μας έναντι των ανάπηρων ατόμων.

Χρησιμοποιήστε τους ακόλουθους όρους:

άτομα με αναπηρίες
άτομα χωρίς αναπηρίες
τυφλός
άτομα με προβλήματα οράσης
Κωφός (σημειώστε το κεφαλαίο Κ)
άτομα με προβλήματα ακοής
μερικώς κωφός
Κωφοί άνθρωποι που χρησιμοποιούν τη γλώσσα σημαδιών
χρήστες αναπηρικής καρέκλας
μαθησιακές δυσκολίες

Μην χρησιμοποιήστε τους ακόλουθους όρους:

μειονεκτικά άτομα
σπαστικά άτομα
οποιαδήποτε λέξη που τελειώνει «… ικος» που προσδιορίζει το άτομο π.χ. «τον επιληπτικό»
εκπαιδευτικά μη φυσιολογικό
συναισθηματικά διαταραγμένο
σακάτης
κολλημένος σε αναπηρική καρέκλα
ένα θύμα…
να πάσχει από…
παραμορφωμένος
καθυστερημένος
μουγκός
άλαλος
ειδικών αναγκών παιδί ή σπουδαστής

Κοινές Φιλοφρονήσεις

Αποφύγετε τις ετικέτες στους ανθρώπους με ή χωρίς αναπηρίες. Μην κάνετε υποθέσεις για την παρουσία ή την απουσία εξασθένισης, η οποία σε μερικούς ανθρώπους δεν φαίνεται αναπηρίες όπως η επιληψία ή το άσθμα. Οι ιατρικές ετικέτες είναι ανεπιθύμητες και παραπλανητικές δεδομένου ότι κανένας δύο άνθρωπος δεν είναι ίδιος με έναν άλλο. Οι ιατρικές ετικέτες δεν λένε τίποτα για το άτομο και τείνουν να ενισχύσουν τα στερεότυπα των ατόμων με αναπηρίες, όπως ασθενείς, ανίκανα και πλήρως εξαρτώμενα από τους ιατρούς.

Είναι αποκτήνωση να αναφερόμαστε σε ανθρώπους χαρακτηρίζοντάς τους από μια εξασθένιση. Μην μιλήστε για έναν δυσλεκτικό ή έναν επιληπτικό είναι προτιμητέο να πείτε ότι έχει δυσλεξία ή έχει επιληψία.

Μην χρησιμοποιήστε τη λέξη ανάπηρος ως ουσιαστικό (τα άτομα με αναπηρίες), υπονοώντας μια ομοιογενή ομάδα χωριστή από το υπόλοιπο της κοινωνίας. Το καθένα άτομο είναι ξεχωριστό και οι άνθρωποι με αναπηρίες δεν αποτελούν μια ενιαία ομάδα.

Αντιμετωπίστε τους ενηλίκους με τον ανάλογο τρόπο για τους ενηλίκους και μην τους υπερπροστατεύετε.

Προσφέρετε τη βοήθεια σε ένα άτομο με αναπηρίες, αλλά να περιμένετε να γίνει αποδεκτή η προσφορά σας προτού βοηθήσετε. Μην υποθέστε ότι ξέρετε πάντα τον καλύτερο τρόπο βοηθείας, ακούστε πρώτα τις οποιεσδήποτε οδηγίες.

Μην γελοιοποιήστε με τη χρησιμοποίηση κοινών εκφράσεων όπως «βλέπετε τι σημαίνει» που μπορεί να αφορά την εξασθένιση ενός προσώπου.

Κάνετε επαφή ματιών και άμεση συζήτηση με το άτομο με αναπηρίες παρά μέσω ενός τρίτου.

Κάνετε την κατάλληλη φυσική επαφή με τα άτομα με αναπηρίες ανάλογα με την κατάσταση με τον ίδιο τρόπο που θα κάνατε με οποιοδήποτε άλλον.

Κανόνες συμπεριφοράς καθημερινής επικοινωνίας με άτομα με αναπηρία..

Αν και ένας στους δέκα ανθρώπους έχει κάποιου είδους αναπηρία, οι άνθρωποι συνήθως νιώθουν αμηχανία όταν συναντούν ένα τέτοιο άτομο. Λόγω της ανεπαρκούς γνώσης των αναγκών τους και των περιορισμών τους, των τρόπων που προσφέρεται και λαμβάνεται βοήθεια και λόγω της προκατάληψης ή του φόβου για το άγνωστο, οι άνθρωποι είναι απρόθυμοι να επικοινωνήσουν και να προσφέρουν βοήθεια σε άτομα με αναπηρία. Σχεδιάσαμε αυτό το βιβλίο κανόνων συμπεριφοράς οδηγούμενοι από την επιθυμία να βελτιωθεί η καθημερινή ζωή των ατόμων με αναπηρία και να εμπνεύσουμε τους ανθρώπους να επικοινωνήσουν μαζί μας χωρίς φόβο. Συνιστούμε επίσης εγκάρδια το παρόν βιβλίο στα άτομα με αναπηρία.

Το κείμενο αποτελεί μετάφραση από τα αγγλικά της αντίστοιχης έκδοσης της Κροατικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία. Η ορθότητα των όρων που χρησιμοποιούνται έχει ελεγχθεί από την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ).

Kροατία, Ζάγκρεμπ, Μάρτιος 2003/ORIGINAL AND AUTHORS RIGHTS: Croatian Union of Physically Disabled Persons Associations Kροατική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία 1000 Zagreb, Sostariceva 8

Πηγή:  http://www.newsitamea.gr